Badania nad sytuacją opiekunów osób niepełnosprawnych przeprowadziła w 2015 roku Europejska Fundacja na Rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound). Wyniki różnych badan dotyczących sytuacji opiekunów rodzinnych zebrało także Europejskie Stowarzyszenie na Rzecz Opiekunów (Eurocarers).

W krajach Unii Europejskiej, pomimo rozwijającego się systemu opieki nad osobami zależnymi, większą część tej pracy wykonują nieodpłatnie członkowie rodzin. Nierzadko zmuszeni są do łączenia pracy zawodowej z opieką nad zależnymi członkami rodziny.

Łączenie pracy zawodowej z rolą opiekuna rodzinnego

• W krajach Unii Europejskiej 7% pracujących mężczyzn i 11% pracujących kobiet świadczy regularnie opiekę nad zależnymi członkami rodziny – codziennie lub przynajmniej kilka razy w tygodniu. Dotyczy to zwłaszcza osób w wieku 50-65+ (odpowiednio jest to 10% pracujących mężczyzn i 14% pracujących kobiet).
• W krajach Unii Europejskiej około 50% opiekunów godzi sprawowanie opieki z pracą.
• Od 7 do 21% nieformalnych opiekunów ogranicza wymiar pracy, a od 3% do 18% wycofuje się z rynku pracy.
• Wśród osób aktywnych zawodowo pełniących obowiązki opiekuńcze, 90% mężczyzn pracuje w pełnym wymiarze czasu, a wśród kobiet jedynie 50% pracuje na pełny etat.

Wpływ sprawowania nieodpłatnej opieki na opiekunów rodzinnych

Wśród wielu skutków sprawowania opieki (także w przypadku łączenia jej z pracą zawodową) autorzy badań wymieniają m.in.:

• stres,
• wyczerpania emocjonalne,
• depresję – 14% osób opiekujących się zależnym członkiem rodziny na pełny etat deklaruje, że cierpi na depresję (dwa razy więcej, niż opiekunowie łączący pracę zawodową i opiekę).

Oprócz skutków dotykających bezpośrednio opiekunów, wyliczane są również skutki dotyczące pracodawców i całego systemu państwowego.

Polska na tle krajów Unii Europejskiej

Autorzy badań wymieniają Polskę (obok Grecji, Węgier i Łotwy) jako kraj, w którym najtrudniej jest godzić pracę zawodową z opieką nad zależnym członkiem rodziny. Jednocześnie w Polsce pojawia się niechęć do długoterminowej opieki nad osobami starszymi świadczonej poza rodziną. Jako rozwiązanie stosowane w Polsce dla tego problemu autorzy wskazują samozatrudnienie jako sposób na łączenie pracy zawodowej ze sprawowaniem opieki. Oprócz tego autorzy wskazali, że w Polsce to najczęściej od kobiet oczekuje się, że zredukują swoje godziny pracy, by móc opiekować się najbliższymi.

Polskie prawo ułatwia łączenie pracy z opieką nad dziećmi i spełnianiem obowiązków rodzicielskich. Kwestia opieki nad osobami starszymi jest rzadziej poruszana.

W Polsce odsetek opiekunów rodzinnych wśród osób w wieku produkcyjnym wynosi 12%, co sytuuje nasz kraj na 4. miejscu w Unii Europejskiej.

Badania:

Working and caring: Reconciliation measures in times of demographic change (Eurofound)

Reconciling work and care: the need to support informal carers (Eurocarers)